Henryk Tomaszewski. Retrospektywa - prace ze zbiorów Muzeum Narodowego w Poznaniu

19 marca do 10 kwietnia 2011
Rondo Sztuki

Henryk Tomaszewski. Retrospektywa - ze zbiorów Muzeum Narodowego w Poznaniu.

 

 

Henryk Tomaszewski był przenikliwym komentatorem rzeczywistości, w której tkwił, z całym swoim bezkompromisowym jestestwem. W jakimś sensie ten stan rzeczy uznawał za naturalny, mówiąc, że „polityka jest jak pogoda, trzeba z tym żyć”. Odtrutką na ówczesną rzeczywistość mógł być więc własny, w jakiejś mierze autonomiczny, chociaż nie całkiem osobny, odseparowany od realiów codzienności stworzony przez twórcę świat. Wieży z kości słoniowej jednak nigdy nie zasiedlił. W sytuacji ograniczonej i nie w pełni autentycznej swobody wypowiedzi artystycznej, możliwa była natomiast działalność pedagogiczna, którą traktował z należytą powagą. Zapewne żywił przekonanie, że nadejdą kiedyś lepsze czasy a przywileje samodzielnie myślącego artysty będą przywrócone i respektowane.
Przypomnienie sylwetki Tomaszewskiego jest nie tylko świadomym nawiązaniem, będącym wyrazem szacunku i hołdu składanego mistrzowi, ale staje się również poszukiwaniem zapoznanych wartości, wyrażających tęsknotę za zaniedbaniem spontanicznego dialogu między twórcą a odbiorcą, zaniechaniem możliwości rozważenia ciekawej intelektualnej frazy i przelotnej chociażby wymiany opinii.

Nazwisko Tomaszewski stało się punktem odniesienia w globalnej historii plakatu. Punktem ożywiającym ten krajobraz. Znaki autorstwa Tomaszewskiego wyróżniały się w sposób szczególny. Miały osobny ton i łatwo rozpoznawalny charakter za sprawą indywidualnej maniery, nie do podrobienia. Tworzyły wypowiedzi mocno spersonalizowane, niekiedy prześmiewcze lub autoironiczne, zaskakująco nieporadne, intencjonalnie wykoślawione.

Tomaszewski odrzucił rygor formalny na rzecz rygoru myślenia. Niezależnie od medium w jakim się wypowiadał, był konsekwentnym wyznawcą grafizmu. Nie sposób odmówić mu wrażliwości koloru, która w jego plakatach nigdy nie wygasła. Jednak to grafizm w postaci elementarnego rysunku stanowił żywioł jego sztuki: płaszczyzna zawsze była jednoznacznie zdefiniowana, iluzja zbędna, cechy przedmiotu zredukowane do koniecznego minimum. Linia, kontur, plama – przestrzeń niedopowiedzianej bieli, składają się na elementy świata przedstawionego.

Warto zauważyć, że grafizm Tomaszewskiego był zawsze wysublimowany. Kto wie, czy z punktu widzenia jego strategii artystycznej, nie był przypadkiem celem samym w sobie. Nawet jeżeli nosił cechy kapryśnej maniery, był wypracowaną umiejętnością pointowania sensu w formie nieco szorstkiej, a przez to wymownej: „To destylat, pomysł doprowadzony do maksymalnego uproszczenia”1. Kreował go na podobieństwo potocznego języka, który nie uznaje retorycznych fraz, a zadowala się zdroworozsądkową prawdą. Niekiedy wydaje się wręcz nonszalancki w swojej łatwości docierania do istoty rzeczy prostotą środków: „(...) Tomaszewski to eliminator, który uprawa sztukę >bez przymiotników<, choć ta, wynikająca z jego przekonań, nosi często treści głęboko literackie”2.
W Galerii ASP Katowice Rondo Sztuki będzie można zobaczyć prace zaliczane do tych najsławniejszych, m. in. filmowe „Symfonia Pastoralna”, „Baryłeczka”, „Obywatel Kane” (wszystkie z 1947) plakaty teatralne: "Król Edyp" i „Nosorożec” (obydwa z 1961), „Hadrian VII” wystawowe: "Moore" (1959), "Wzornictwo przemysłowe Wielkiej Brytanii” (1963), „Ars erotica” (1993).


1. J. Olkiewicz, Laureaci III Międzynarodowego Biennale
Plakatu w Warszawie, Muzeum Plakatu w Wilanowie,
Warszawa 1972, s. 40
2. , Henryk Tomaszewski, „Projekt” 1985, nr 4
(163), s. 3

Na podstawie tekstu katalogu „Henryk Tomaszewski. Legenda polskiego plakatu. Dzieło i postać” autorstwa Zdzisława Schuberta.


Henryk Tomaszewski - Urodzony 10 czerwca 1914 w Warszawie, zmarł 11 września 2005. Jeden z największych artystów plakatu w dziejach tej dyscypliny sztuki. Wybitny grafik, ilustrator i pedagog, współtwórca polskiej szkoły plakatu

 

 Patronat: